Чӑваш Енри ялсем валли федераци хыснинчен кӑҫал 110,25 миллион тенкӗ килӗ. Ял территорисене ҫирӗппӗн аталантарма текен ятарлӑ программӑпа пӗтӗмпе ҫӗршыв хыснинчен 7,2 миллиард тенкӗ уйӑрмалла. Асӑннӑ хисепрен пӗр пайӗ пирӗн тӑрӑха та лекессине палӑртрӑмӑр ӗнтӗ.
Мускавран регионсене каякан «кӗмӗле» ӑҫта мӗн чухлӗ ӑсатассине те палӑртса хунӑ. 3,7 миллиарчӗ ялта пурӑнакансен, ҫав шутра ҫамрӑк специалистсемпе ҫамрӑк ҫемьесене, ҫурт-йӗр условине лайӑхлатма кайӗ. Чӑваш Енре ҫак тӗллевпе 76,07 миллион уйӑрӗҫ.
Федераци хыснинчен килекен тупра Каҫал тӑрӑхӗнчи Чӑваш Элпуҫ ялӗнче тума пуҫланӑ вӑтам шкула хӑпартма та чухах пулӗ — ун валли 12,04 миллион тенкӗ лекӗ.
Фельдшерпа акушер пункчӗсене малашне те тумалла. Кӑҫал ун валли 3,04 миллион тенкӗ тивӗҫӗ. Патӑрьел районӗнчи Шӑнкӑртамра «Халӑхсен туслӑхӗ» парка тума валли 0,68 миллион тенкӗ ӑсатмалла.
Ял хуҫалӑх продукцине ытти кун та сутӗҫ-ха. Эпир маларах пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ, пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнчен тытӑнса республикӑн тӗп хулинче, Шупашкарта «Вырӑнта тавар туса илекенӗн кунӗ – 2016» ярмӑрккӑ ӗҫлеме тытӑннӑ. Ун пек черетлӗ суту-илӳ пуш уйӑхӗн 12-мӗшӗнче «Шупашкар» суту-илӳ центрӗ умӗнчи лапамра иртӗ.
Кӑҫал пуҫласа ирттернӗ ярмӑрккӑна Ҫӗрпӳ районӗнчисем хастар хутшӑннӑ. Сӑмахран, «Ҫӗрпӳ беконӗ», «Чӑваш бройлерӗ», «Колос», Н.Ф. Львовӑн хушма хуҫалӑхӗ, Ҫӗрпӳри «Чӑвашҫӑкӑрпродукчӗ» предприятин Ҫӗрпӳри филиалӗ, И.Э. Тимофеева уйрӑм усламҫӑ тата ыттисем хула ҫыннисене хӑйсен апат-ҫимӗҫне сӗннӗ.
Вырӑнта тавар туса илекенсен ярмӑрккин кунӗнче сутакан апат-ҫимӗҫ лавккаринчен йӳнӗрех, мӗншӗн тесен продукцине ӑна туса илекенсем хӑйсем тӳрремӗнех сутаҫҫӗ.
Шупашкарта пахча ҫимӗҫе, аш-какая, сӗте йӳнӗ хакпа туянма пулать. Тӗп хулара ял хуҫалӑх продукцийӗн ярмӑркки ӗҫлеме пуҫлӗ. Унта шӑматкунсерен ҫитме пулать.
Пӗрремӗш ярмӑрккӑ ыран, пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, иртӗ. Вӑл «Шупашкар» суту-илӳ комплексӗ ҫывӑхӗнче пулӗ. Унта Ҫӗрпӳ районӗнчи продукцие илсе килӗҫ. Сутӑҫсене суту-илӳ вырӑнӗсене тӳлевсӗрех парӗҫ.
Ярмӑрккӑна ҫӗрпӳсем пахча ҫимӗҫ, ҫӑкӑр, кӑлпасси таврашӗ, аш-какай илсе килӗҫ. «Шупашкар» умӗнчи лапама кайран республикӑри тӗрлӗ районтан сутма килӗҫ. Кашни шӑматкун унта пӗр район суту-илӳ тӑвӗ. Хальлӗхе Шупашкар, Ҫӗрпӳ, Етӗрне, Комсомольски, Муркаш районӗсем продукци сутма кӑмӑл тунӑ. Ярмӑрккӑ ака уйӑхӗччен ӗҫлӗ.
Паян Шупашкарта регионсен хушшинчи «Ҫӗрулми – 2016» курав уҫӑлнӑ. Пухӑннисене саламлама республика шайӗнчи тӳре-шара, регион ертӳҫинчен пуҫласах, пырса ҫитнӗ. «Иккӗмӗш ҫӑкӑр» пирки йӑлт пӗлекен специалистсем те хутшӑннӑ унта. Сӑмахран, Лорх ячӗллӗ ҫӗрулми хуҫалӑхӗн пӗтӗм Раҫҫейри ӑслӑлӑхпа тӗпчев институчӗн директорӗ Сергей Жевора та хутшӑннӑ.
Республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев ҫӗрулми лартса ҫитӗнтерекенсене лайӑх ӗҫленӗшӗн тав тунӑ. «Ӑслӑлӑхсӑр малалла ӑнтӑлма хӗн. Паянхи пурнӑҫ таппинче ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ сортсем вӑй илсе пыраҫҫӗ. Туянакансем тавар пахалӑхне кура ҫимӗҫе илеҫҫӗ. Пирӗн паянхи тӗллев — ҫулталӑкра 1–1,5 млн тонна ҫӗрулми пуҫтарса илесси», — тенӗ Михаил Игнатьев.
Кӑҫалхи курава Раҫҫейри 22 регионтан килсе ҫитнӗ.
Ҫӗрулми вӑрлӑхне туянас текенсене валли куравра ятарлӑ вырӑн хатӗрленӗ, вӑл пуш уйӑхӗн 3-мӗшӗнчен 4-мӗшӗ таран ӗҫлӗ. Енчен те халӑх йышлӑн ҫӳресен, курава тепӗр куна та тӑсма пултарӗҫ.
Вӑрмар районӗнчи Текеш ялӗнче пурӑнакансем сӗт хакланнишӗн хавасланаҫҫӗ. Маларах унта ял халӑхӗнчен литрне 16 тенкӗпе туяннӑ, халӗ ку унчченхи эрнеринчен 1 тенкӗ пысӑкрах.
Сӑмах май каласан, сӗт хакне нарӑсӑн 21-мӗшӗ хыҫҫӑн пухнишӗн те ҫӗнӗрен шутласа парса хаклӑрахпа тӳлӗҫ.
Хӗрлӗҫыр тата Ҫӗнӗ Вӗренер ялӗсенче сӗт хакне нарӑсӑн 25-мӗшӗнчен хаклӑрахпа шутласа пама шантарнӑ.
Сӗт хакӗ чи пысӑкки 2014 ҫӳлта пулнӑ теҫҫӗ вырӑнтиcем. Ун чухне литрне 24 тенкӗпе туяннӑ.
Сӗте халӗ Текеш тӑрӑхӗнче Тӑвайӗнчи тата Канашри сӗт савучӗсем туянаҫҫӗ. Укҫана вӑхӑтра тӳленине пӗлтереҫҫӗ — кашни вунӑ кунта пӗрре татӑлаҫҫӗ. Сӗт пухма халӗ кун урлӑ килеҫҫӗ. Сӗт пуҫтаракан урапа Текеше ирхи тӑватӑ сехетех ҫитет.
Вӑрнарти типӗтнӗ сӗт савучӗ панкурта тухас хӑрушлӑх пур-мӗн. Типӗтнӗ сӗт савутӗнчи кӑткӑслӑх пирки нарӑс уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Вӑрнар районӗнче социаллӑ пурнӑҫпа экономика лару-тӑрӑвне Михаил Игнатьев Элтепер хутшӑннипе сӳтсе явнӑ чух хускатнӑ.
200 миллион тенкӗ ытла укҫа-тенкӗ ӗҫлесе илнӗ, 2 миллиона яхӑн тупӑш курнӑ вӑхӑтра савут налукпа кӑна 19 миллион тенкӗ ытла парӑма кӗрсе кайнӑ. Арбитраж сучӗ халӗ обществӑна панкрута кӑларас тесе пуҫарнӑ ӗҫе пӑхса тухать.
Савута халӗ унччен унта тӗп инженерта тимленӗ Леонид Семенов пуҫлӑх пулса ертсе пырать. Савутӑн мӗнпур капиталӗ Леонид Семеновӑн тӑванӗ ҫинче шутланса тӑрать. Унчченхи директор Федор Волков тӗлӗшпе пӗлтӗрхи кӗркунне пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. Вӑл суя налук декларацийӗ тӑратнӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ-мӗн.
Чӑваш Енри районсенче, шел те, юхӑнакан ферма нумай. Вӗсем кашни утӑмрах тӗл пулаҫҫӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче ҫак фермӑсем кӗрлесе тӑнӑ, унта ӗҫ вӗренӗ. Халӗ мӗн юлнӑ вӗсенчен? Ишӗлчӗк кӑна. Тӳнсе каясла лараканскерсем ҫын пурнӑҫӗшӗн те хӑрушӑ. Ара, ачасем унашкал вырӑнсенче выляма юратаҫҫӗ-ҫке-ха. Ӑнсӑртран йӑтӑнса анас пулсан? Кунашкал тӗслӗхсем Раҫҫейре пулнӑ.
Паллах, ҫӗтӗк-ҫатӑк фермӑсем тавралӑха илемсӗрлетеҫҫӗ. Тепӗр тесен, вӗсене сӳтсе пӑрахни лайӑхрах. Анчах ҫакна кам тӑвӗ? Ыйтӑвӑн хуравӗ ҫук. Ӗҫчен ҫын ӳркенмест тени тӗрӗсех. Юлхав ҫеҫ диван ҫинче выртас тесе тӗрлӗ сӑлтав шыраса тупать. Тепӗр тесен, юхӑнчӑк фермӑсемпе усӑ курма пулать. Вӗсене кӑшт ҫеҫ юсамалла. Тара параҫҫӗ — тархасшӑн, ан ӳркен ҫеҫ. Ҫак сӑмахсене ҫырна май ырӑ пӗр тӗслӗх аса килчӗ. Элӗк районӗнчи Ишпарайккӑ ялӗнчи юхӑннӑ фермӑна ҫӗнӗрен хута янӑ. Темиҫе ҫул тӑлӑххӑн ларнӑскере пӗр ҫын тара илнӗ – йӗркеллех ӗҫлет. Ҫав ҫын — Дагестанран килнӗскер. Арӑмӗ Архангельск облаҫӗнче пурӑнать. Унта вӗсем выльӑх-чӗрлӗх усраҫҫӗ. 7 ӗне сӑваҫҫӗ. Ҫак арҫын пӗр уйӑх — Чӑваш Енре, теприне Архангельск облаҫӗнче пурӑнать.
Ку инкек Вӑрнар районӗнче пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗнче ӗҫҫи вӑхӑтӗнче сиксе тухнӑ. Вӑрнарти аш-какай комбиначӗн сысна комплексӗнче тырӑ типӗтекен аппарата ҫын кӗрсе ӳкнӗ. Унта ӗҫлекен ӳсӗр рабочи тырӑ типсе ҫитнипе ҫитменнине аллине чиксе тӗрӗслес тенӗ. Ҫав вӑхӑтра унӑн малти кӗсйинчен карас телефонӗ тырӑ йышӑнакан бункера кӗрсе ӳкнӗ. Арҫын нумай шухӑшласа тӑман — бункера чӑмнӑ. Унта вӑл чыхӑнса кайса вилнӗ.
Хӗрӗнкӗ ҫынна ӗҫлеттернӗ, ӗҫ хӑрушсӑрлӑхне пӑхӑнман факт пирки тӗпчевҫӗсем айӑплине шырама пуҫласа кайнӑ. Уншӑн аш-какай комбиначӗн агрономӗ айӑплӑ тесе суд та йышӑннӑ. Чӑваш Енӗн прокуратури пӗлтернӗ тӑрӑх, 44 ҫулти агронома суд 1 ҫул та 4 уйӑхлӑха тӗрмене хупмасӑр айӑплама йышӑннӑ, тӗрӗслев вӑхӑтне ҫулталӑк ҫурӑлӑха палӑртнӑ.
Ҫӗршывӑн общество палати ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ ҫӗрсене вӗсен хуҫисенчен туртса илес йӗркене ҫӗнетме май паракан саккун проектне пӑхса тухмалла.
Усӑ курман ҫӗре тивӗҫлипе пилӗк ҫул усӑ курмасан (ун ҫинче хыт хура кашласан, хунав шӑтса тухсан, акса-лартса тумасан, сухаласа тӑмасан) туртса илме юранӑ пулсан, ӳлӗмрен ку вӑхӑта чакарса виҫӗ ҫул кӑна хӑварма пултараҫҫӗ.
Ҫӗр лаптӑкне пусӑ ҫаврӑнӑшне кӗртмелли вӑхӑта чакарсан ҫынсем ҫак пуянлӑхпа тивӗҫлипе усӑ курасса, ӑна уссӑр вырттармасса шанать ҫӗршыв шайӗнчи тӳре-шара. Пушӑ ҫаврӑнӑшне кӗртмесӗр темччен вырттаракан ҫӗрсене хуҫисенчен туртса илес вӑхӑта чакарма маларах ҫӗршыв Президенчӗ Владимир Путин та сӗннӗ, ку ыйтӑва пӑхса тухмалли пирки каланӑ.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, Шупашкарта кӑҫал та «Ҫӗрулми — 2016» курав иртӗ. Вӑл пуш уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче, 3–4-мӗшӗсенче, пулӗ.
Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, курава тӗпчевпе ӑслӑлӑх тата производство предприятийӗсем хутшӑнаҫҫӗ. Мероприяти «Контур» суту-илӳ комплексӗнче иртӗ.
Куравра ҫӗрулмин тӗрлӗ сорчӗпе паллаштарӗҫ, унран хатӗрленӗ апат-ҫимӗҫпе сӑйлӗҫ. Ҫавӑн пекех вӑрлӑх ҫӗрулми сутӗҫ. Ҫӑмӑллӑха тивӗҫекен ҫынсене ӑна килех леҫсе парӗҫ.
Унта ачасен ӳкерчӗкӗсемпе тата алӗҫӗсемпе курав йӗркелӗҫ. Ҫавӑн пекех концерт программи пуян пулӗ.
Нарӑсӑн 4-мӗшӗ тӗлне «Ҫӗрулми — 2016» курава 18 регионти 58 организаци хутшӑнма заявка панӑ. Беларуҫран та килӗҫ.
+2.3 °C